“Kötü Çocuk” Değil, Yardıma İhtiyacı Olan Çocuk

Sürekli bir çatışma hali, okuldan gelen şikâyet telefonları, evde bitmek bilmeyen kavgalar, başkalarına veya eşyalara zarar verme davranışları…

Bu noktada bilmeniz gereken en önemli şey şudur: Davranış bozuklukları, çocuğun kasten “kötü olmayı seçtiği” durumlar değildir. Bunlar, çocuğun dürtülerini kontrol etme, öfkesini yönetme, empati kurma ve problem çözme becerilerinde ciddi zorluklar yaşadığı, tedavi gerektiren klinik tablolardır.

Davranış Bozukluğu Nedir? Sınırları Anlamak

Davranış bozuklukları, çocuğun veya gencin, başkalarının temel haklarını veya yaşa uygun toplumsal kuralları sürekli ve tekrarlayıcı bir şekilde ihlal ettiği davranış örüntülerini tanımlar. İki temel başlık altında incelenir:

• Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu (KOKGB): Genellikle daha erken yaşlarda başlar. Temel özellikleri şunlardır:
  • Öfkeli/Huzursuz Duygudurum: Sık sık sinirini kaybeder, alıngandır, kolayca sinirlenir.
  • Tartışmacı/Karşı Gelen Davranış: Otorite figürleriyle (ebeveyn, öğretmen) sürekli tartışır, kurallara aktif olarak karşı gelir veya uymayı reddeder, kasten başkalarını rahatsız eder.
  • Kin Gütme/İntikam Alma: Son altı ay içinde en az iki kez kinci veya intikamcı davranışlarda bulunmuştur.
• Davranım Bozukluğu (ConductDisorder): Daha ciddi ve ağır bir tablodur. KOKGB tedavi edilmediğinde ilerleyebilir. Davranışlar dört ana grupta toplanır:

• 1. İnsanlara ve Hayvanlara Yönelik Saldırganlık: Kavga başlatma, kabadayılık yapma, fiziksel olarak zalimce davranma, silah kullanma.
  2. Eşyalara Kasten Zarar Verme: Kasten yangın çıkarma veya başkasının mülküne zarar verme.
  3. Dolandırıcılık veya Hırsızlık: Yalan söyleme, başkalarını aldatma, hırsızlık yapma.
  4. Kuralları Ciddi Düzeyde İhlal Etme: Yaşına uygun olmayan saatlerde dışarıda kalma, evden kaçma, sık sık okuldan kaçma.

Bu davranışlardan sadece birinin görülmesi değil, bunların sürekli bir örüntü halinde olması tanı için belirleyicidir.

Tedavi Yaklaşımımız: Yeniden Rota Çizmek

Davranış bozukluklarının tedavisinde sadece çocukla konuşmak yeterli olmaz. Tedavi, çocuğu çevreleyen tüm sistemi – özellikle aileyi ve okulu – içine alan, yapılandırılmış ve çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. Temel hedef, yıkıcı davranışları ortadan kaldırırken yerine olumlu sosyal davranışları ve problem çözme becerilerini koymaktır.

1. Terapötik Müdahaleler: Aile ve Çocuk İçin Yeni Beceriler

Tedavinin bel kemiğini, ailenin aktif katılımını gerektiren davranışçı terapiler oluşturur.

Tedavideki en etkili ve merkezi yöntemdir. Bu eğitimde ebeveynlere, çocuğun davranışlarını yönetmek için kanıta dayalı ve somut beceriler öğretilir:

Olumlu Davranışı Güçlendirme: İstenen davranışları fark etme ve övgü, ödül gibi yöntemlerle pekiştirme.

Etkili Sınır Koyma: Net, tutarlı ve sakin bir şekilde kuralları belirleme.

Yapıcı Sonuçlar Uygulama: Saldırgan veya sert olmayan, davranışın doğal sonucu olan molalar (time-out) veya bazı ayrıcalıkları geçici olarak kaldırma gibi yöntemler kullanma.

Pozitif İlişki Kurma: Çatışma dışı zamanlarda çocukla kaliteli ve olumlu vakit geçirme.

• Aile Terapisi: Aile içindeki iletişim sorunlarını, çatışma çözme yöntemlerini ve sağlıksız dinamikleri ele alır. Tüm aile üyelerinin birbirini daha iyi anlamasını ve desteklemesini hedefler.

2. İlaç Tedavisinin Rolü: Destekleyici Bir Araç

Davranış bozukluğunu doğrudan tedavi eden bir ilaç yoktur. Ancak, bu bozukluklara sıklıkla Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), depresyon, kaygı veya yoğun dürtüsellik eşlik eder. İlaç tedavisi, bu eşlik eden durumları tedavi etmek veya kontrol altına alınamayan saldırganlık gibi spesifik semptomları yatıştırmak için kullanılır. Eşlik eden durumun tedavisi, davranışçı terapilerin başarısı için kritik öneme sahip olabilir.

Sabır ve Kararlılık Gerektiren Bir Yol

Kapsamlı Değerlendirme: Çocuk, ebeveynler ve öğretmenlerden alınan bilgilerle sorunun tam bir resmi çizilir. Eşlik eden başka bir psikiyatrik durum olup olmadığı araştırılır.

Yapılandırılmış Tedavi Planı: Tedavinin merkezine Ebeveyn Yönetim Eğitimi konularak, aileye özel bir yol haritası oluşturulur.

Davranış sorunları ne kadar erken ele alınırsa, çocuğun gelecekte daha ciddi sorunlar yaşama riski o kadar azalır. Yardım aramak, bir ebeveyn olarak çocuğunuzun geleceği için atacağınız en cesur ve en yapıcı adımdır.

Kliniğimizin amacı, davranışlarının ardındaki nedenleri anlamak ve hem çocuğunuza hem de ailenize bu yıkıcı döngüden çıkmak için gerekli araçları ve becerileri kazandırmaktır.